Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών 2023- Κέντρο Πρόληψης Χίου Ναυτίλος

Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Κατά των Ναρκωτικών 2023, παρουσιάζουμε στοιχεία και συμπεράσματα σχετικά με την εικόνα της χρήσης σε Ευρώπη και Ελλάδα.

Σύμφωνα με την πιο πρόσφατη ευρωπαϊκή έκθεση για τα Ναρκωτικά που έδωσε στη δημοσιότητα το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας –EMCDDA, φαίνεται να παραμένει σε υψηλά επίπεδα η διαθεσιμότητα για όλους τους τύπους ουσιών και να παρουσιάζει αυξητική τάση η κλίμακα παραγωγής τους, με νέες ουσίες με υψηλή δραστικότητα. Οι ερευνητές και αξιωματούχοι της ΕΕ εκφράζουν την ανησυχία τους τόσο για το οργανωμένο έγκλημα, όσο και για τις επιπτώσεις των ουσιών σε όλη την κοινωνία, είτε άμεσα στους χρήστες, είτε έμμεσα στις οικογένειές τους και τις κοινότητες (ΕΚΠΝΤ, 16/6/2023).

Η κάνναβη παραμένει η ευρύτερα διαδεδομένη παράνομη ουσία στην Ευρώπη, με 8% των Ευρωπαίων 15-64 ετών να εκτιμάται ότι έκανε χρήση την τελευταίο χρόνο και τις ποσότητες ρητίνης και φυσικής κάνναβης που κατασχέθηκαν στην ΕΕ το 2021 να είναι στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων 10 χρόνων, κάτι που υποδηλώνει υψηλή διαθεσιμότητα. Τα νέα συνθετικά κανναβινοειδή μπορεί να πωλούνται στην αγορά παράνομων ουσιών σε προϊόντα με «φυσική» κάνναβη, αυξάνοντας τους κινδύνους δηλητηρίασης, ενώ προϊόντα υψηλής δραστικότητας και βρώσιμα έχουν συσχετιστεί με οξείες δηλητηριάσεις σε ΤΕΠ (ΕΚΠΝΤ, 16/6/2023).

Το Γραφείο του ΟΗΕ για τα Ναρκωτικά (UNODC) στην έκθεση του 2022 [σελ 44] ανέφερε μεταξύ άλλων ότι η νομιμοποίηση της μη ιατρικής χρήσης της κάνναβης σε κάποιες χώρες επιτάχυνε τις αυξητικές τάσεις στην καθημερινή χρήση, ειδικά για τη συχνότερη κατανάλωση προϊόντων με μεγάλη δραστικότητα, ότι παρατηρήθηκε αύξηση στα ποσοστά των ατόμων με ψυχιατρικές διαταραχές και απόπειρες αυτοκτονίας που έκαναν χρήση κάνναβης και του αριθμού των σχετιζόμενων με αυτήν νοσηλειών, ενώ κατά την πανδημία τα μοτίβα χρήσης ουσιών έγιναν χειρότερα, με αύξηση της χρήσης κάνναβης και της λήψης ηρεμιστικών και άλλων ψυχοφαρμάκων [σελ 58] (UNODC, 2022).

Ως προς το αλκοόλ και την κάνναβη, η ESPAD 2019 είχε δείξει μια τάση να θεωρούν οι έφηβοι ακίνδυνη την καθημερινή χρήση αλκοόλ 1-2 ποτών, αλλά και μια αύξηση εκείνων που θεωρούσαν ακίνδυνη τη χρήση κάνναβης (Φωτίου & συν., 2021). Τα στοιχεία αφορούσαν την περίοδο που προηγήθηκε της πανδημίας COVID και όπως ενδεικτικά αναφέρουν εκπρόσωποι του προγράμματος θεραπείας ΠΕΘΕΑ Αργώ στην πρόσφατη απολογιστική παρουσίαση στο πρόγραμμα παρέμβασης προσέρχονται νέοι με μέσο όρο ηλικίας τα 17,5 έτη και ηλικία έναρξης της χρήσης αλκοόλ και κάνναβης τα 14 έτη (ΑΠΕ-ΜΠΕ, 7/6/2023).

Παράλληλα, από τα αποτελέσματα της έρευνας για τις συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία των εφήβων, (HBSC/WHO -Φωτίου & συν., 2023), φαίνεται αύξηση όλων των δεικτών που σχετίζονταν με τη χρήση ηλεκτρονικού τσιγάρου, συγκριτικά με το 2018, εύρημα που συνάδει με τα αντίστοιχα της έρευνας ESPAD 2019, καθώς και ότι είναι υψηλότερος ο επιπολασμός του καπνίσματος στους εφήβους που έχουν έστω και έναν γονέα να καπνίζει έστω και σπάνια.

Ως προς την κοκαΐνη, στην Έκθεση του EMCDDA αναφέρεται ότι υψηλή διαθεσιμότητα υποδεικνύουν και οι κατασχέσεις μεγάλων ποσοτήτων κοκαΐνης, της παράνομης διεγερτικής ουσίας που ήταν η συνηθέστερα χρησιμοποιούμενη και σχετιζόμενη με περιστατικά οξείας δηλητηρίασης σε ΤΕΠ [27% των περιπτώσεων]. Ενδείξεις υπάρχουν για αύξηση της ενέσιμης χρήσης της [ενίοτε σε συνδυασμό και με ηρωίνη ή άλλα οπιοειδή] και του κρακ σε περιθωριοποιημένες ομάδες (ΕΚΠΝΤ, 16/6/2023).

Παρόμοια εικόνα υπάρχει για τα οπιοειδή και την ηρωίνη, που επίσης φαίνονται να διατηρούν υψηλή διαθεσιμότητα, αλλά πλέον κάνουν την εμφάνισή τους όλο και περισσότερα νέα συνθετικά οπιοειδή υψηλής δραστικότητας και σε συνδυασμούς με ουσίες που περιέχουν βενζοδιαζεπίνη και μια ηρεμιστική ουσία, οι οποίοι έχουν συνδεθεί με θανάτους από υπερβολική δόση (ΕΚΠΝΤ, 16/6/2023).

Αξιοσημείωτη είναι η σύνδεση  που υπάρχει ανάμεσα στις πεποιθήσεις με τη συμπεριφορά ενός ατόμου, δηλαδή ότι η αντίληψη ότι είναι ακίνδυνη η χρήση κάποιων ουσιών σχετίζεται με την αυξημένη πιθανότητα για χρήση τους. Επίσης, γίνεται σαφής ο ρόλος των γονέων ως πρότυπα [πχ αναφορικά με το κάπνισμα]. Τέλος, η πανδημία λειτούργησε ως επιβαρυντικός παράγοντας και όπως είχαμε θίξει και σε σχετικό άρθρο (Κέντρο Πρόληψης Χίου Ναυτίλος, 29/12/2020) οι εξαρτητικές συμπεριφορές ήταν μια επιβλαβής επιλογή για «διέξοδο».

Σύμφωνα με τη φιλοσοφία της Πρόληψης, το πρόβλημα της χρήσης ουσιών συνδέεται με τρεις βασικούς πυλώνες: τη διαθεσιμότητα των ουσιών, την προσωπικότητα και την ψυχολογική κατάσταση του ατόμου και τους κοινωνικούς παράγοντες. Οι αλλαγές στον καθέναν από αυτούς, ειδικότερα, η αυξημένη διαθεσιμότητα των ουσιών που συνδέεται με οικονομικά συμφέροντα και συγκεκριμένες πολιτικές αποφάσεις, σε συνδυασμό με τα προβλήματα που υπάρχουν στην κοινωνία σε κάθε εποχή (πχ. Πανδημία), επηρεάζουν και την εικόνα που βλέπουμε στις έρευνες για τις εξαρτητικές συμπεριφορές.

Για τους λόγους αυτούς, έργο της Πρόληψης είναι να αμβλύνει τους παράγοντες κινδύνου ανάπτυξης εξαρτητικών συμπεριφορών και να ενισχύσει τους παράγοντες προστασίας, συμβάλλοντας στην προαγωγή της ψυχοκοινωνικής υγείας και μέσω αυτής στην πρόληψη των εξαρτήσεων, απευθυνόμενη σε όλη την κοινότητα.

Βιβλιογραφία

Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων -ΑΠΕ-ΜΠΕ (7/6/2023). Κάνναβη και αλκοόλ, ψηλά στις προτιμήσεις των εφήβων. Ανακτήθηκε στις 20/6/2023 από την ιστοσελίδα: https://www.amna.gr/macedonia/article/736590/ARGO-Kannabi-kai-alkool--psila-stis-protimiseis-ton-efibon-

Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας –EMCDDA (18/6/2023). Ευρωπαϊκή Έκθεση για τα Ναρκωτικά 2023: Σημαντικότερα Σημεία. Λισαβώνα: ΕΚΠΝΤ-EMCDDA.

Κέντρο Πρόληψης Χίου Ναυτίλος, (29/12/2020). Εκδήλωση προβλημάτων ψυχικής υγείας και εξαρτήσεων εν μέσω πανδημίας και ο ρόλος του Κέντρου Πρόληψης Χίου Ναυτίλος. Χίος: Ναυτίλος. https://prolipsihiou.gr/gr/articles/node/ekdilosi-provlimaton-psyxikis-ygeias-kai-eksartiseon-en-meso-pandimias-kai-o-rolos-tou-kentrou-prolipsis-xiou-naytilos

Φωτίου Α, Καναβού Ε, Σταύρου Μ & Κοκκέβη Ά. (2021). Η Έκθεση της Πανελλήνιας Έρευνας στο Σχολικό Πληθυσμό για τη Χρήση Εξαρτησιογόνων Ουσιών και άλλες Εξαρτητικές Συμπεριφορές–Έρευνα ESPAD-Ελλάδα 2019. Αθήνα: ΕΠΙΨΥ.

Φωτίου, Α., Καναβού, Ε., Σταύρου, Μ, & Κοκκέβη, Α. (2023). HBSC/WHO -Κάπνισμα στους εφήβους στην Ελλάδα. Σειρά ειδικών θεμάτων από την Πανελλήνια Έρευνα για τις Συμπεριφορές που Συνδέονται με την Υγεία των Έφηβων-μαθητών. Αθήνα: ΕΠΙΨΥ.

United Nations Office on Drugs and Crime-UNODC (2022). World Drug Report 2022. Vienna: UNODC.